تاریخچه نمایشگاه کتاب ایران و جهان

تاریخچه نمایشگاه کتاب ایران و جهان در واقع نیاز انسان به اطلاعات همواره از ابتدای خلقت را بیان میکند و جز یکی از اصلی ترین نیازهای غیر قابل انکار است ، در دنیای امروز نمی توان بدون داشتن اطلاعات و دانش در هیچ زمینه ای فعالیت داشت.

گذشته از آن استفاده از دانش و تجربیات دیگران و حتی درک مطالب دقیق تر نه تنها در پیشبرد اهدافمان ما را یاری می کند بلکه سبب شناخت از محیط پیرامون و آنچه امکان شکوفایی در پدیده های جدید، کشف مهارت های فردی اجتماعی و سبک زندگی سالم در محیطی امن را برای ما به ارمغان آورده و موجب تلاش و نشاط می گردد.

دست یافتن به این مهم که چگونه از تجربیات دیگران و تجربیات درون کتاب ها  به نفع خودمان استفاده کنیم نیز خود نیازمند گستره بزرگی از فعالیت ها است و امروزه حتی در این بخش شاهد پدید آمدن فعالیت ها و کسب و کار های گوناگونی حول این زمینه هستیم که به نوعی مقرون یکدیگر بوده و در پی افزایش روز افزون سطح دانش بشر و نیز در خصوص کیفیت انتشار و اطلاعات می باشند.

در حال حاضر شما در هر زمینه ای که بخواهید اطلاعاتی کسب نمایید و یا اینکه بخواهید دانش تان را به دیگران نشر دهید با شبکه بزرگی از صنعت روبرو خواهید شد از جزیی ترین بخش گرفته تا انتهای پروسه دست یافتن به اطلاعات مورد نیازتان یا نشر آن افرادی زیادی دخیل هستند.

اگر شما از دانشی یا اتفاقی یا هر موضوعی که به نظرتان می تواند مخاطب داشته باشد و کسی بتواند از تجربیات شما استفاده کند و بخواهید دیگران را از آن مطلع کنید یکی از بهترین راه ها مکتوب کردن آن است. شما به عنوان نویسنده اولین نفر در زنجیره رساندن اطلاعات از خودتان به شخص دیگر هستید. بعد از آن با ادارات و نهاد هایی روبرو خواهید شد که امکان نشر کتاب شما را متناسب با فرهنگ جامعه و قوانین حاکم بر آن صادر می کنند و پس از آن وارد مرحله چاپ خواهید شد البته پس از طی مراحل مختلف دیگری که امروزه لازمه نشر کتاب می باشند که در تاریخچه نمایشگاه کتاب ایران و جهان به عنوان بخش جدا نشدنی ثبت شده است .

همچنین هر انسانی در این زمینه یک مصرف کننده هم تلقی می شود، نمی توانیم در این رابطه استثناء داشته باشیم حتی در کوچک ترین اجتماعات انسان مشتاق یادگیری است. شاید باشند افرادی که به صورت آکادمیک و تئوری دانشی را کسب نکرده باشند اما از این قاعده مستثنی نیستند چون انسان از بدو تولد تشنه آموختن است و بدون یادگیری امکان ادامه حیات میسر نیست حال می خواهد به صورت عملی و شفاهی دانشی را کسب کرده باشد چه بر اثر مطالعه آن را آموخته باشد. همین نیاز ذاتی ما را مجبور به ارتباط با یکدیگر می کند و موجب پدید آمدن تعامل و تبادل اطلاعات و استفاده از تجربیات و دانش دیگران شده است با توجه به ضرورت این نیاز مکان هایی مانند نمایشگاه کتاب به وجود آمدند.

در کنار تمام این ها نظم و ترتیب بخشیدن در هر کاری موجب انسجام آن می شود و نیز امکان استفاده از آن را سهل و آسان می کند، گستره وسیع اطلاعات در دنیای امروز که عصر ارتباطات و تکنولوژی است نیازمند ساماندهی و سازماندهی ویژه ایست؛ البته این کار از سال های دور در این صنعت نهادینه شده به گونه ای که شما در هر موضوعی که فکر کنید نشریات طبقه بندی شده و فهرست شده هستند تا به شما در پیدا کردن مطالب مورد نظرتان کمک کنند. بیایید کمی بیشتر و اصولی تر بحث تاریخچه نمایشگاه کتاب ایران و جهان در مورد نشر کتاب  را دنبال کنیم تا درک صحیح تری از تلاش های صورت گرفته از نخستین مراحل تا اینکه کتابی برای مطالعه در اختیارمان قرار می گیرد داشته باشیم.

پیش تر ذکر شد که مهم نیست چگونه و به چه صورت شما به منابع و اطلاعات مورد نیازتان دست می یابید، می دانید که با جست و جو درباره هر موضوعی در اینترنت موتور های جستجو تعداد بی شماری از مطالب مرتبط را برایتان به نمایش در می آورند اما دانستن اینکه آیا اصولا این اطلاعات صحیح است؟ یا منبع انتشار آن قابل اعتماد است؟ و … کار دشواری است. در دنیای ارتباطات امروز با گستره چند میلیاردی دستیابی به این موضوع کمی پیچیده است به همین دلیل یکی از منابع خوب و قابل اطمینان برای کتب و اطلاعات نمایشگاه کتاب است که در تاریخچه نمایشگاه کتاب ایران و جهان همیشه همین بوده است .

اما استفاده از منبع ماندگاری مانند کتاب از اهمیت خاصی برخوردار است با وجود روی آوردن روز افزون به وسایل و امکانات الکترونیکی با رویکرد کاهش مصرف کاغذ اما هنوز هم خواندن یک مطلب جذاب در کتاب ها جایگاه خودش را دارد البته هنوز خیلی زود است که به طور کامل استفاده از کتب کاغذی را منسوخ کنیم و خودمان را از لذت ورق زدن آن محروم کنیم، هنوز مطالب زیادی هستند که نسخه دیجیتال ندارند، در هر حالت یا مکانی نمی شود از آن ها استفاده کرد و به طور کلی هنوز برای فراموش کردن کتاب های کاغذی زود است.

در گذشته و قبل از اختراع کاغذ بدین شکل، حتی از عاج و چوب قطعه ای لوح مانند تهیه می کردند و با نگاشتن بر روی آنها آنچه قرار بود دیگران بدانند را منتشر می کردند. البته تاریخ دانان اولین کتاب های بشر را همان لوح ها و کتیبه ها می دانند که قدمت آنها به حدود پنج هزار سال پیش برمی گردد. لوح های گلی که توسط تمدن های بزرگ حوزه بین النهرین با استفاده از خاک رس تهیه می شد و قبل از خشک شدن آن با استفاده از ابزار های نوک تیز بر روی آن ها نوشته می شد. اگر کتیبه ها را به عنوان نسل اولیه کتاب قبول داشته باشیم، نصب آنها در معرض دید عموم که اغلب در تمدن های بزرگ برای اعلام امور داد و ستت و یا قوانین حکومتی صورت می گرفت را می توان نخستین نمایشگاه کتاب قلمدا کرد. بعد ها گیاهی به نام پاپیروس برای نگارش در مصر مورد استفاده قرار گرفت که بیشتر به کاغذ های امروزی شباهت داشت. کاغذ پاپیروس یک تومار چند متری به عرض سی سانتی متر بود که انعطاف پذیر بود و می توانست پیچیده شود، البته استفاده از چرم و پوست حیواناتی مانند آهو و پارچه نیز برای ساخت تومار استفاده می شد.

در تاریخچه نمایشگاه کتاب ایران و جهان در قرن دوم میلادی زمان ظهور کتاب به نزدیک ترین شکل کتب امروزی بود. مسیحیان برای نگارش متون مذهبی پاپیروس را در ابعاد کوچ تری تهیه می کردند و پس ارز ثبت آن ها را به یکدیگر می دوختند. این صفحات به هم پیوسته کدکس نام گزاری شد. از قرن چهارم میلادی به دلیل مزیت های فراوان کدکس به نسبت روش های پیشین از جمله نگه داری و نیز جست و جوی مجدد راحت تر و آسان تر استفاده از آن در اکثر تمدن ها فراگیر شد. جالب است بدانید فناوری تولید کاغذ امروزی طبق تحقیقات ابتدا در چین و با فاصله کمی در ایران تولید شد و پس از آن در اروپا رواج یافت و در پی آن کتاب های کاغذی به شکل امروزی پدید آمدند.

تغییر شکل کتاب در تاریخچه نمایشگاه کتاب ایران و جهان  از آغاز پیدایش تا کنون از نظر جنس، شیوه نگارش متون و صحافی آن سبب شده تا تعریف جامع و دقیقی نداشته باشد اما کتاب به شکلی که امروز در اختیار ما است و از آن بهره می بریم را می توان این گونه تعریف کرد که کتاب مجموعه ای از مطالب صحافی شده با موضوعی مشخص است. در رابطه با تعریف کتاب از طرف سازمان یونسکو اینطور بیان شده که تعداد صفحات آن نباید کمتر از 49 صفحه باشد و همچنین نباید مثل نشریاتی از قبیل مجلات و روزنامه ها و … با عنوانی ثابت به صورت دوره ای منتشر شود تا بتوان آن را کتاب قلمداد کرد. البته بحث بر سر تعداد صفحات برای کسب عنوان کتاب متفاوت است و کمترین صفحات مورد تایید در ایران 25 صفحه است اما شرط ادواری نبودن و امثال آن برقرار می باشد این قوانین در تمام دوران تاریخچه نمایشگاه کتاب ایران و جهان بوده و بعضی اوقات این قوانین را بهبود میدهند ولی کلیت قوانین ثابت میباشد.

یکی از مزیت های زندگی اجتماعی، امکان بهره مندی از دانش سایر افراد است. پیدایش کتاب و مکتوب کردن موضوعات مختلف موجب شده تا بعد زمان و مکان برای آموختن مطالب از بین برود. از ماندگار ترین آثار هر فرد می توان به کتاب های او اشاره کرد، به عنوان مثال حتی پس از گذشت سال ها از مرگ نویسنده هنوز هم از عقاید و دانش آن و کتب به جای مانده از افراد مورد استفاده قرار می گیرد. دسته بندی های متفاوتی از نظر محتوا برای کتاب ها در نظر گرفته می شود که بیشتر برای جست و جو کار را آسان می کند.عجیب نیست که با ازدیاد کتاب ها بتوانید در موضوعات مختلف کتب مشابهی را پیدا کنید به همین منظور هر کتاب دارای شناسه ای است که در آن جزئیات مربوط به کتاب شامل نویسنده، عنوان کتاب، ناشر و محل انتشارات، تعداد جلد، تعداد چاپ، ویرایش، پیوست ها، مترجم، بها و از این قبیل اطلاعات است که معمولا در صفحه نخست کتاب هم مشاهده می شود.

این شناسه فیپا است که در واقع مخفف شده فهرست نویسی پیش از انتشار است و همانطور که گفته شد اطلاعات کتاب شناختی بر مبنای ضوابط و استانداردهای بین المللی برای شناسایی هر کتاب را در اختیار ما قرار می دهد، این مطالب جز تاریخچه نمایشگاه کتاب ایران و جهان به حساب می آید.

این طرح در اواسط قرن نوزدهم در آمریکا به اجرا در آمد البته به طور رسمی و امروزی در آغاز قرن بیستم یعنی در سال 1901 میلادی توسط کتابخانه کنگره آمریکا آغاز شد و نزدیک به هفت دهه به طول انجامید. تقریبا به طور هم زمان انگلستان نیز این طرح را در کتابخانه های خود اجرایی کرد به نحوی که طی سه سال 65 درصد کتابخانه های آمریکا توسط کنگره دارای این فهرست شدند و در انگلستان نیز در سال 1981 میلادی اعلام شد که 90 درصد از کتابخانه ها از این طرح استفاده می کنند. نیاز به دسته بندی کتاب ها موجب شد تا بسیاری از کشورهای جهان از این طرح استقبال و از آن استفاده کنند.

تاریخچه کتاب شناختی ایران

در ایران نیز تاریخچه فهرست نویسی پیش از انتشار به شکل ابتدایی در کتاب های چاپ دانشگاه تهران از سال 1346 هجری و همچنین از سال 1349 هجری در خانقاه نعمت اللهی صورت گرفت و بعد ها در سال 1371 کتابخانه ملی ایران این طرح را به طور آزمایشی اجرا و پس از موفقیت در سال 1374 به صورت طرحی به دولت ارئه شد و پس از تصویب در مهر ماه 1377 کتابخانه ملی ایران با مشارکت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اجرای آن رابه صورت رسمی آغاز کرد. اکنون بیش از نود درصد کتب ایرانی نیز با فهرست نویسی بر اساس اطلاعات فیپا منتشر شده اند. انجام این کار فواید بسیاری دارد، دارای ضوابط و استاندارد های بین المللی است و به نوعی فرآیندی پیچیده و صنعتی بزرگ را در خود جای داده است.

کتاب و کتاب نویسی امروز همانند بسیاری از هنرها به نوعی صنعت نیز محسوب می شود که مجموعه بزرگی از مشاغل مختلف را ایجاد و در کنار هم پدید آورده است. همانند سایر صنایع گسترش آن موجب شد تا سالانه نمایشگاه های متعددی در سراسر جهان برگزار گردند. از این رو نویسندگان نیز تمام تلاش خود را به کار می گیرند تا کتابی را تهیه کنند که محتوایی قابل قبول در سطح بالا داشته باشد تا ضمن فراگیر شدن آن، آثار حسنه ای از خود به یادگار بگذارند.

در این زمینه نویسندگان مشهوری در سطح جهان ظهور یافتند که به دلیل غنی بودن محتوا بعضا کتاب های آنان جزو کتب کمیاب است و برای دسترسی به آن کمی با مشکل مواجه می شوید.

نمایشگاه های کتاب فرصت مناسبی برای یافتن انواع کتاب ها در موضوعات مختلف علمی و پژوهشی، داستان و رمان، آموزشی و … را برای مخاطبین به ارمغان می آورد. برگزاری نمایشگاه های بین المللی کتاب امکان آشنایی با نویسندگان و حتی شیوه درک و فهم مطالب متفاوت در فرهنگ های دیگر کشور ها و آشنایی بیشتر با هزاران هزار نویسنده و ناشر در سرتاسر دنیا را برای شما فراهم می کند.

امروزه با پیشرفت در مقوله کتاب و کتاب نویسی در بسیاری از کشور های جهان نمایشگاه های متعدد کتاب از نمایشگاه های دائمی و فروشگاه های محلی گرفته تا نمایشگاه هایی در سطح های کشوری و بین المللی برگزار می شوند که همانند وجود تولید کنندگان بزرگ در سایر صنایع وجود ناشران برتر در آن ها به نمایشگاه اعتبار می بخشد.

نمایشگاه بین المللی کتاب فرانکفورت از نمایشگاه های معتبر جهان است که به عنوان بزرگترین نمایشگاه کتاب دنیا از لحاظ تعداد ناشران شرکت کننده و همچنین پر بازدیدکننده ترین نمایشگاه را کسب کرده است. رویکرد تخصصی این نمایشگاه در شیوه برگزاری آن که از سال 1949 میلادی در نمایشگاه تجارت فرانکفورت آلمان در پنج روز برگزار می شود و سه روز ابتدایی آن به متخصصان این صنعت و ناشران و دو روز انتهایی برای بازدید عموم می باشد و همچنین در خلال برگزاری این نمایشگاه جایزه صلح کتاب فروشان آلمان که یک جایزه بین المللی است اهدا می گردد. تا کنون نویسندگان، ناشران، مترجمان، فیلسوفان، موسیقی دانان، و حتی سیاستمدارانی که آثار صلح آمیز و اندیشه های بشر دوستانه ای را نشر داده اند موفق به دریافت این جایزه شده اند. بخش جالب دیگر این نمایشگاه شرکت کردن سالانه یک کشور به عنوان مهمان ویژه است که طی آن بخش های مختلف ادبیات کشورش را در فضایی خاص به نمایش گذاشته و به جهان معرفی می کند.نمایشگاه کتاب لندن نیز بعد از نمایشگاه بین المللی فرانکفورت آلمان با توجه به تعداد شرکت کنندگان و حجم کتب ارائه شده در آن به عنوان دومین نمایشگاه بین المللی کتاب در جهان شناخته می شود. این نمایشگاه از سال 1971 میلادی توسط لیونل لونتال و کلیو بینگلی در لندن آغاز به کار کرد و جالب است بدانید از این نمایشگاه به عنوان قبله ی این صنعت در اروپا یاد می شود.

یکی از معتبر ترین و بزرگ ترین نمایشگاه های بین المللی کتاب BEA، بزرگترین نمایشگاه تجاری کتاب آمریکا است که به صورت سالیانه برگزار می شود. این نمایشگاه را می توان جزء اولین نمایشگاه های بین المللی دانست که فعالیت خود را از سال 1902 میلادی در آمریکای شمالی شروع کرد. این نمایشگاه که بزرگترین نمایشگاه کتاب انگلیسی زبان جهان نیز هست اولین بار با حضور نویسنده مشهور آمریکایی تبار آن زمان مارک تواین در شهر شیکاگو برگزار شد و نزدیک به یک دهه به صورت سالانه در همان محل برگزار می شد. این نمایشگاه در سالهای 2006 در واشنگتن دی سی، در سال 2007 در نیویورک سیتی، در سال 2008 در لس آنجلس و در سال های 2009تا 2015 در نیویورک سیتی، و در 2016 در شیکاگو نیز برگزار شده است. نمایشگاه سال 2017 به احتمال زیاد دوباره در نیویورک سیتی برگزار خواهد شد. شرکت در نمایشگاه بین المللی کتاب آمریکا یکی از افتخارات بزرگ برای ناشران و نویسندگان محسوب می شود به طوری که تقریبا تمام انتشارات های بزرگ از سراسر جهان در این نمایشگاه حضور دارند. البته ایران پس از انقلاب به دلایل سیاسی در این نمایشگاه حضور نداشته و برای اولین بار انتشارات مجمع جهانی اهل بیت (ع) در نمایشگاه 2016 شیکاگو حضور یافت.

در ایران کتاب و کتاب خوانی و تاریخچه نمایشگاه کتاب ایران و جهان از اهمیت ویژه ای برخوردار است، تولید اولین نمونه های کاغذ های امروزی در ایران حائز اهمیت است البته در سال های اخیر آمار های جهانی سهم پایین تری از سرانه مطالعه را برای ایران نشان می دهد اما هچنان نمایشگاه های متعدد در ایران از رونق بالایی برخوردارند. برگزاری نمایشگاه های کتاب محلی در تمام شهرها رواج دارد.

 نمایشگاه بین المللی کتاب ایران از سال 1366 فعالیت خود را در محل نمایشگاه بین المللی تهران آغاز کرد پس تاریخچه نمایشگاه کتاب ایران و جهان  طولانی میباشد و از سال 1386 در مصلای امام خمینی (ره) تهران و از سال 1395 محل آن به مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب در تهران انتقال یافت. حضور ناشران از کشو های مختلف علاوه بر آشنایی با فرهنگ و سنن آنها موقعیت خوبی برای نشر آثار فرهیخته ما در جهان را فراهم می آورد.شرکت در نمایشگاه های بین المللی کتاب از این رو حائز اهمیت است که علاوه بر اینکه امکان توزیع کتاب به صورت نسخه اصلی در سایر کشور ها را فراهم می آورد،

همچنین امکان ترجمه کتاب های ارزشمند هر کشور توسط ناشران بزرگ در دیگر کشور ها و چاپ آن را فراهم می آورد و به گونه ای موجب تبادل و انتشار فرهنگ و آیین و رسوم در سطح جهانی می باشد و همچنین نقش بسزایی در انتشار علوم مختلف و بالا بردن سطح دانش در کل جهان را ایفا می کند.